Een toxische werkcultuur is niet altijd duidelijk herkenbaar. Vaak sluipt het langzaam je organisatie binnen. Juist door het negeren van de eerste signalen vindt er onder medewerkers (en bij jezelf) een langzame gewenning plaats. Je gaat het ‘normaal’ zien hoe er wordt gedaan. Het valt niet meer op of je haalt je schouders erover op.
Het stille gevaar van een toxische cultuur
Een toxische werkcultuur is als een onzichtbaar gif dat zich verspreidt. Medewerkers doen hun werk wel, maar stress en frustratie heeft onder de oppervlakte een grote impact op het welzijn binnen je organisatie. Het is een langzaam proces waarin vertrouwen verdwijnt, frustraties zich opstapelen en medewerkers zich steeds minder veilig voelen. Dit uit zich in onder meer geroddel, angst om je mening te geven, strategisch gedrag of ‘quiet quitting’. Als de toxische dynamiek blijft bestaan, heeft dit onherroepelijk effect op de productiviteit, motivatie en het personeelsverloop onder medewerkers.
Waarom het zo moeilijk is om een toxische cultuur te herkennen
Eén van de grootste valkuilen bij het ontstaan van een toxische cultuur is dat destructief gedrag vaak wordt genegeerd. Hierdoor wordt het lastig om te herkennen wanneer een werkplek van onaangenaam naar destructief verschuift. Je eigen normenkader schuift namelijk ook langzaam op. Wanneer iets bestempeld wordt als een incident en daardoor onbesproken of vermeden, rekken grenzen op.
Daarnaast is het ook confronterend om te erkennen dat er mogelijke toxische dynamieken spelen. Je kijkt niet alleen naar anderen, maar je moet ook echt zelf in de spiegel kijken. Want in hoeverre spelen zaken als:
- ‘de hand boven het hoofd houden’,
- ‘een oogje toeknijpen’,
- dubbele maatstaven,
- je eigen belangen,
een rol? Hoe logisch en menselijk ook, het wordt pas beter als je door die pijn heen gaat.
Het erkennen van je eigen onbewuste of onbedoelde aandeel in de ontstane situatie werkt helend. Hierdoor word je betrouwbaarheid en geloofwaardigheid groter. Als je daarbij óók nog je eigen ongemak, onhandigheid of vermijding durft te benoemen, groeit wederzijds respect. Een toxische cultuur ontstaat altijd door actie-en-reactie patronen. Door hier samen op te reflecteren groeit de intimiteit die nodig is voor herstel. Terug naar de menselijkheid waarbij niet ons falen maar het gebrek aan eerlijkheid het meest ondermijnend is. Juist in díe openheid en kwetsbaarheid kun je weer samen bouwen aan een gezonde werkcultuur.